• Koleksiyon No:
• 957

• Eski Koleksiyon No:
• Nahiv-37

• Eser Adı: /
• Hem‘u’l-Hevâmi‘ fî Şerhi Cem‘u’l-Cevâmi همع الهوامع في شرح جمع الجوامع

• Müellif:
• Suyûtî , Ebu ’ l - Fazl Celâleddin Abdurrahman b . Ebû Bekir b . Muhammed el - Kâhirî el - Hudayrî eş - Şâfi ‘ î (911/1505), السيوطي ، أبو الفضل جلال الدين عبد الرحمن بن أبو بكر بن محمد القاهري الخضيري الشافعي

• Telif Tarihi:
• 10/16. yy

• Dil:
• Arapça

• Konusu:
• Nahiv

• İstinsah Tarihi:
• 5 Şevval 964 (1 Ağustos 1557)

• Müstensih:
• Salahaddin b . Ahmed eş - Şenşûri , صلاح الدين بن أحمد الشنشوري .

• Müellif hakkında kaynakça:
• “Süyûtî”, Halit Özkan; M. Suat Mertoğlu; Sedat Şensoy; Salih Sabri Yavuz, DİA, İstanbul, c. 38, 188-204. / ​​​​​​E. M. Sartain, Jalāl al-dīn al-Suyūṭī , Cambridge 1975, s. 24, 36, 40, 92, 115. / Ahmed eş-Şerkāvî İkbâl, Mektebetü’l-Celâl es-Süyûṭî , Rabat 1977, s. 384-385. / Abdülkadir Karahan, “Süyûtî”, İA , XI, 258-263. / E. Geoffroy, “al-Suyūṭī”, EI 2 (İng.), IX, 913-916. / L. Conrad, “al-Suyūṭī”, Dictionary of the Middle Ages (ed. J. R. Strayer), New York 1989, XI, 520-521

• Muhteva:
• Suyûtî’nin (ö. 911/1505) Cem‘u’l-Cevâmi‘ adlı nahiv kitabına kendisi tarafından yazılan şerhidir. 100’e yakın eserden derlediği Cem‘u’l-Cevâmi‘ eserine Arapça ile ilgili bütün konuları ihtiva ettiği için bu adı vermiştir. Eser bir mukaddime ve yedi bölümden oluşur. Bölümler kitâb olarak adlandırılmıştır. İlk beş bölüm nahve dairdir, altıncı bölüm kelime vezinleri, yedinci bölüm ise sarf konularına ayrılmıştır. Eser hat ve imlâ kurallarına değinen bir hâtime ile sonlanır. Eserin bu tertibi daha önce yapılmamış özgün bir tertip olarak nitelenir ki müellif bu konuda usulcülerin metodunu benimsediğini belirtir. Eser farklı görüşleri kısa ve tutarlı bir şekilde ihtiva eder. Suyutî talebelerinin eseri anlamakta güçlük çektiğini öğrenince Hem‘u’l-Hevâmi‘ adlı bu şerhi yazar. Cemʿu’l-cevâmiʿ adlı eseri yazdığı bu şerhle değerlenerek şöhret bulmuştur. Ömer b. Muhammed el-Fâriskûrî (ö. 1018/1610), Cem‘u’l-cevâmi‘ ve şerhini Cevâmiʿu’l-iʿrâb ve Hevâmi‘u’l-Âdâb adıyla 6000 beyit halinde nazma çevirmiştir. Ayrıca Ahmed b. Emîn eş-Şinkitî de (ö. 1913) ed-Dürerü’l-Levâmi‘ ʿalâ Hem‘i’l-Hevâmiʿ adlı eserinde (Kahire 1328) Hem‘u’l-Hevâmi‘ i ve örneklerini (şevâhid) açıklamıştır.
  Eserin bu tertibi daha önce yapılmamış özgün bir tertip olarak nitelenir ki müellif bu konuda usulcülerin metodunu benimsediğini belirtir. Eser farklı görüşleri kısa ve tutarlı bir şekilde ihtiva eder. Suyutî talebelerinin eseri anlamakta güçlük çektiğini öğrenince Hem‘u’l-Hevâmi‘ adlı bu şerhi yazar. Cemʿu’l-cevâmiʿ adlı eseri yazdığı bu şerhle değerlenerek şöhret bulmuştur.
  Ömer b. Muhammed el-Fâriskûrî (ö. 1018/1610), Cem‘u’l-cevâmi‘ ve şerhini Cevâmiʿu’l-iʿrâb ve Hevâmi‘u’l-Âdâb adıyla 6000 beyit halinde nazma çevirmiştir. Ayrıca Ahmed b. Emîn eş-Şinkitî de (ö. 1913) ed-Dürerü’l-Levâmi‘ ʿalâ Hem‘i’l-Hevâmiʿ adlı eserinde (Kahire 1328) Hem‘u’l-Hevâmi‘ i ve örneklerini (şevâhid) açıklamıştır.

• Eserin Yayınları
• Hem‘u’l-Hevâmi‘ in I. cildinin Abdüsselâm Muhammed Hârûn ile Abdülâl Sâlim Mekrem, diğer ciltlerinin ise Abdülâl Sâlim Mekrem tarafından tahkikli neşri yayımlanmıştır (I-VI, Kuveyt 1400/1980).
  Abdurrahmân b. Ebî Bekr Celalettin es-Süyûtî, Hem‘u’l-Hevâmi‘ fî Şerhi Cem‘u’l-Cevâmi‘ , thk. Abdulhamîd Henedâvî (Mısır: Mektebetü’t-Tevfîkiyye, t.s.), 1/239. Doktora Tezi: Osman Yılmaz, Es-Süyûtî’nin Hem‘u’l-Hevâmi ‘ Şerhu Cem‘i’l-Cevâmi‘ Adlı Eserinin İncelenmesi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı / Arap Dili ve Belagatı Bilim Dalı, 2014, 267s.
  Ansiklopedi Maddesi: https://islamansiklopedisi.org.tr/cemul-cevami--suyuti-nahiv

• Nüshaları:
• Eserin Türkiye’deki kütüphanelerde otuzdan fazla yazma nüshası vardır.

• Fiziksel tavsif
•  

• Varak:
• I+237

• Satır sayısı:
• 33

• Yazı türü:
• Nesih

• Ölçü:
•  

• Kağıt:
• Filigranlı ve kurt yenikleri bulunan kağıt. Keşideler ve söz başları kırmızı mürekkepledir. Reddadelidir ve kurşun kalemle varak numaraları yazılıdır.

• Cilt:
• Üzeri yeşil bez kaplı cilt içerisinde bordo deri ile kaplıdır.

• Kuyûdât
•  

• Ia:
• Sıra numarası 815

• IIa:
• Kitâbu Mecma‘ul Cevâmi‘ ma‘a şerh-i cem‘u’l-cevâmi‘

• IIa / 1045 ( 1635/1636 ) tarihli Kadı Abdurrahman’a ait satın alma kaydı:
• İntekale bi-nevbeti’l-abdü’l-fakîr Abdurrahman kâdıyan bi dest [...]bi’ş-şirâ‘i’ş-şer‘î min mâlikihî fî sene 1045

• IIa
• / Kitâbu Mecma‘ul Cevâmi‘

• 1a / Bibliyografik Bilgi:
• Kitâbu Mecma‘ul Cevâmi‘ ma‘a şerh-i cem‘u’l-cevâmi‘ Te’lifü eş-şeyh el-imâmü’l-âlem el-allâme vahîd-i dehrehu ve mezîd ‘umruhû eş-şeyh Celâleddin Abdurrahman bin Ebî Bekir es-Suyûtî eş-şâfi‘î …dehû’llâh rahmetehû ve eskenehû ….hahû cennetehû muhammed s.a.v amin

• 1a / Abdülbâkî Arif’e ait mülkiyet kaydı:
• Isteshabehû el-hakîr es-seyyid li-hasbî vâkıf el-meduvv … Abdülbâkî Arif kâne ufiye lehumâ

• 1a / Seyyid Arif Şerefzade’ye ait mülkiyet kaydı:
• Isteshabehû el-fakîr es-seyyid Arif Şerefzâde gufira lehumâ 1178

• 1a / Salahaddin Şenşurî’ye ait mülkiyet kaydı:
• fî nevbeti Salahaddin Şenşûrî

• 1a/ Hasan adına mülkiyet kaydı:
• Mimmâ sâkahû sâiku’t-takdîr ilâ silk-i mülki’l-fakîr Hasan el-hakîr afa’llâhu teâlâ anhu bi mennihî ve yümnihî

• 1a / Ahmed bin Hasan’a ait mülkiyet kaydı:
• Min niamillâh subhânehû alâ abdihi’l-hakîr Ahmed bin Hasan gaferallâhu Teâlâ ileyhimâ ..zahr vemâ batn

• 1b/ Hafız Ahmed Ağa’ya ait Vakıf Mührü:
• 85b / 171b / 237b: Sâbıkan rikâbdâr-ı hazret-i şehriyârî Rodosî Hafız Ahmed Ağa’nın cezîre-i mezbûrda bina eylediği kitâbhanesinin kütüb-i mevkûfesidir 1207

• 237b / Telif kaydı:
• İntehâ kelâmu’l-müellif rahimehullâhu ve nefeanâ bihî amin ve hasbünallahu ve nimel vekil ve sallallahû ve sellem ala seyyidinâ muhammed ve alâ âlihî ve sahbihî ve sellem

• 237b / İstinsah kaydı:
• inhâhu kitâbeti linefsihî ve limen şâellâh min ba‘dihî el-fakîr ilallâh Teâlâ Salahaddîn İbn Ahmed eş-Şenşûrî eş-Şâfiî latafellâhu Teâlâ bihî ve li …min ehlihî ve gayrihim limen gaferallahû lehû ve’l-müslimîn fi’l-yevmi’l-mübârek el-hâmis min şehri Şevvali’l-mübârek ve zâlike fî sene 964

• 237b /
• Evrâk 244

• 237b /
• bi-hatt-ı arab satır 33

• Derkenar:
• Sahh, he, nun, ayın, hş vb. remizler mevcuttur / okur kayıtları
  Derkenar yoğunluğu azdır.
  Derkenarlarda kırmızı mürekkeple yazılı nahiv alanına dair konu başlıkları mevcuttur.

• Nüsha hk. özet:
• Hafız Ahmed Ağa’nın kütüphane mührünü taşıyan bu nüsha Abdülbâkî Arif, Seyyid Arif Şerefzade, Salahaddin Şenşûrî ile Hasan ve Ahmed bin Hasan adlı kişilerin mülkiyetinde bulunmuştur. Nüsha, aynı zamanda mâliklerinden biri olan Salahaddin İbn Ahmed eş-Şenşûrî tarafından 964 yılından istinsah edilmiştir.Nüshanın zahriyesindeki iştira kaydına göre nüsha 1045 yılında Kadı Abdurrahman tarafından satın alınmıştır.Nüshanın mâliklerinden Seyyid Arif Şerefzade nüshayı 1178 tarihinde mülk edindiğini belirten bir tarih düşmüştür. Nüshada tarihi olmayan en az üç mülkiyet kaydı daha vardır. Bu da yazmanın dolaşımın yoğunluğuna dair önemli bir işarettir.
  Buna karşılık derkenar yoğunluğu göz önünde bulundurulduğunda nüshanın okurlarının nüshaya müdahalesinin çok olmadığı söylenebilir ancak yine de bazı derkenarlarda sahh, ayn gibi remizlerle düşülmüş kayıtlara rastlanmaktadır. Bunun yanı sıra yer yer kırmızı mürekkep kullanılarak bazı konu başlıklarının derkenarlara yazıldığı görülmektedir.